Jump to content

Վալենսիա (ինքնավար համայնք)

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Վալենսիա (այլ կիրառումներ)
Վալենսիա
Comunitat Valenciana
Comunidad Valenciana (Իսպաներեն) 
flag of the Land of Valencia? Զինանշան

Բասկերի երկրի դրոշ

Բասկերի երկրի զինանշան
ԵրկիրԻսպանիա Իսպանիա
Մասն էԻսպանիա
ՀիմնHimne de l'Exposició
ԿարգավիճակԻնքնավար համայնք
Մտնում էԻսպանիա
ՎարչկենտրոնՎալենսիա
Խոշորագույն քաղաքՎալենսիա
Ամենաբարձր կետCerro Calderón?
ԲԾՄ363 մետր
Օրենսդրական մարմինCorts Valencianes?
ՆախագահԱլբերտո Ֆաբրա Պարտ
Հիմնական լեզուՎալենսերեն, իսպաներեն, Կատալոներեն
Պաշտոնական լեզուներվալենսերեն և իսպաներեն
Բնակչություն (2009)
5.111.706 (Իսպանիայի 10.6% %, 4 տեղ)
Խտություն295
Տարածք23255  (Իսպանիայի 4.6% %, 8 տեղ)
Հիմնադրված է1883 թ.
Սահմանակցում էԿատալոնիա, Արագոն, Կաստիլիա-Լա Մանչա և Մուրսիա
Ժամային գոտիUTC+1 և UTC+2
ՓոխարինեցKingdom of Valencia?
ISO 3166-2 կոդPV
Generalitat Valenciana

Վալենսիա կամ Վալենիսայի երկիր (իսպ.՝ Valencia, Comunidad Valenciana, կատ.՝ Comunitat Valenciana), ինքնավար համայնք է Իսպանիայի թագավորության կենտրոնական և հարավ արևելյան մասում, որի վարչական կենտրոնը Վալենսիա քաղաքն է։ Համայնքը 518 կմ երկայնքով փռվում է Միջերկրական ծովի ափով և ունի 23,259 կմ² տարածք իր 5.1 միլիոն բնակչությամբ (2009)։ Նրա տարածքը հիմնականում գտնվում է պատմական Վալենսիայի թագավորության սահմաններում։ Այն բաժանվում է երեք պրովինցիաների՝ Կաստելիոն, Վալենսիա և Ալիկանտե։

Համաձայն իր ինքնավարության կարգավիճակի Վալենսիայի ժողովուրդը համարվում է ինքնուրույն ազգություն Իսպանիայում[1]։ Նրանց արմատները գալիս են Կատալոն-արագոնացիների արաբների կողմից գաղութականացման ժամանակաշրջանից, որից հետո Վալենսիան գրավեց Խամես I-ը 1238 թվականին Ռեկոնկիստայի ժամանակ։ Նոր հիմնադրված Վալենսիայի թագավորությունը դարձավ ինքնավար տերություն Արագոնի թագավորության-ի ենթակայության տակ։ Վալենսիան թևակոխեց ոսկե դարաշրջան 15-րդ դարում՝ դառնալով թագի մշակութային և տնտեսական կենտրոնը, որտեղ ծնվեցին միջնադարյան կատալոնական գրականության ամենանշանավոր գործիչները։ Ինքնակառավարվող կարգավիճակը մնաց նաև Իսպանական թագավորության առաջացումից հետո, սակայն 1707 թվականին Ֆիլիպ V-ի կողմից այն չեղարկվեց։ Վալենսիայում ազգայնականացումը աճեց 19-րդ դարում։ Ինքնակառավարման ռեժիմը վերականգնվեց միայն 1982 թվականին, երբ Իսպանիան անցում կատարեց դեպի ժողովրդականություն։

Վալենսիայի ժողովուրդը խոսում է կատալոներենի ճյուղ համարվող վալենսերենով[2]։ Պատմականորեն վալենսերենը քաղաքական ճնշումների առարկա է եղել, քանի որ երկրում առաջնությունը տրվել է իսպաներենին։ Այն իր կարգավիճակը վերադարձրել է միայն 1982 թվականին, որից հետո վալենսերենը ներդրվել է վարչական և կրթական ոլորտ[3]։ Սակայն լեզվի օգտագործումը բնակչության մոտ գնալով նվազում է, քանի որ Իսպանիայի մյուս հատվածներից վերջին տարիներին նկատվում է բնակչության ներհոսք, որոնք հիմնականում իսպանախոս են։

Վալենսիան հիմնադրվել է հռոմեացիների կողմից, որին տրվել է «Valentia Edetanorum», որը թարգմանաբար նշանակում է 'Էդետանի երկրի քաջեր (կամ կտրիճներ)'։ Արաբական շրջանում Վալենսիայի թայֆայի հիմնադրման հետ անվանումը վերափոխվեց (արաբերեն بلنسية) (Բալանսիա), ինչն արաբների հեռանալուց հետո վերափոխվեց ներկայիս Վալենսիայի։

Անվանումների տարաձայնություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Վալենսիայի ինքնավար համայնք»-ը Վալենիայի ստանդարտ թարգմանությունն է։ Անվանումը տրվել է 1982 թվականին Վալենսիային ինքնավար համայնքի կարգավիճակ շնորհելուց հետո, իսպաներեն Comunitat Valenciana[1]: Այս անվանումը ամենաօգտագործվողն է պետական, տուրիստական, լրատվամիջոցների և իսպաներեն գրավոր փաստաթղթերում։ Սակայն օգտագործվում է նաև «Վալենսիա երկիր» (País Valencià) տարբերակը հիմնականում վալենսիացիների, ովքեր սատարում են ձախակողմյան ուժերին, տարբեր քաղաքացիական կուսակցությունների, կատալոներեն գրավոր փաստաթղթերում և Վալենսիայի հիմնական կրթական հաստատությունների կողմից։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. 1,0 1,1 «Estatut d'Autonomia». Corts Valencianes. 1982. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հոկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլ-ին.
  2. «Valenciano». Diccionario de la lengua española. Real Academia Española. 2014 թ․ հոկտեմբեր. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլ-ին.
  3. «La població que sap escriure en valencià es quintuplica en els últims 25 anys». Conselleria d'Educació, Cultura i Esport. 2014 թ․ նոյեմբեր. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլ-ին.
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վալենսիա (ինքնավար համայնք)» հոդվածին։